Op deze plek schrijft NRC over de populairste boeken van dit moment. Deze week: Wie kies je om te zijn. Een boek vol interviews over het leven, die stemmen tot nadenken. Maar de beloofde ‘echte dialoog’ blijft uit.
Gijsbert van Es, 12 januari 2022
Roek Lips heeft een uitdagend boek geschreven. De titel is een vraag: Wie kies je om te zijn. En Lips durft te vragen. Het zijn niet de simpelste kwesties waarmee hij zijn boek inleidt. Het is de opmaat naar ruim vijftig interviews, gelardeerd met een zestal bepeinzingen van de schrijver zelf.
Roek Lips: Wie kies je om te zijnGesprekken en gedachten over een nieuwe tijd. Ambo/Anthos, 391 blz. € 21,99
Dit zijn enkele van de vragen die Lips opwerpt: ‘Waar gaat het om in het leven?’, ‘Wat betekent het om mens te zijn?’, ‘Waar gaat het heen?’, ‘Staan we aan de vooravond van een nieuwe tijd?’, ‘Wat zien we veranderen?’, ‘Wat moeten we vrezen, wat mogen we hopen, wat kunnen we verwachten?’ Kortom: ‘Wie kiezen we om te zijn?’
Misschien kan het helpen het lezen hier even kort te onderbreken? Kleine denkpauze. Mocht er een huisgenoot in de buurt zijn, lees de vorige alinea dan even voor – en vraag: ‘Wat denk jij?’
Zelf zou ik antwoorden: ‘Poeh, je vraagt nogal veel!’ Filosoof Immanuel Kant had minder woorden nodig, toen hij bijna 250 jaar geleden vier fundamentele zijns-vragen voor de mens formuleerde: ‘Wat kan ik kennen? Wat moet ik doen? Wat mag ik hopen? Wat is de mens?’ Aan de hand van Kant had Lips iets meer focus kunnen aanbrengen in zijn interviews, waarvan een deel eerder verscheen in dagblad Trouw.
Zelf zou ik antwoorden: ‘Poeh, je vraagt nogal veel!
Het neemt niet weg dat het, gemiddeld genomen, prikkelende, tot nadenken stemmende verhalen zijn die Lips heeft opgetekend. De bijna honderdjarige oud-ambassadeur Edy Korthals Altes vertelt op aangrijpende wijze hoe hij, toen blindheid hem overviel, de zin in het leven niet verloren heeft. Klimaatactiviste Lena Hartog (29) verwoordt indringend hoe zij de problemen van de hele wereld verbindt met haar eigen, diepste ‘ziel’.
Behalve Kant had ook Socrates de interviewer Lips behulpzaam kunnen zijn. Weliswaar roept hij de grote Griek aan: ‘Socrates wist het al: we hebben de echte dialoog, het filosofische gesprek, nodig om te ontdekken wie we zijn en hoe we ons tot de wereld verhouden.’ Maar Lips voert die dialoog niet: de weergave van de interviews is gegoten in de vorm van monologen.
Talloze citaten roepen vragen op (wat ook de bedoeling is), maar helaas blijven die onbeantwoord. Prinses Irene van Lippe-Biesterfeld zegt enerzijds dat de moderne mens veel te ik-gericht is, afgesneden van ‘een groter geheel’. En anderzijds: ‘Besef dat je altijd de vrijheid hebt om te leven zoals jij wilt leven. (..) Dat is leiderschap over je eigen leven, en daarin zijn we vrij. Altijd.’
Het probleem is hier niet dat de prinses zichzelf lijkt tegen te spreken. In de context van het hele verhaal valt haar denklijn wel te volgen: zij neemt stelling tegen consumentisme. Maar dit spanningsveld, tussen vrije keuze en kuddegedrag, wordt niet ontgonnen. Het blijven statements, waar ‘de echte dialoog’ beloofd was.
Al met al is Wie kies je om te zijn een inspirerende bundel. Met name is het een aanrader voor een leesclub: voor het goede gesprek over alle levensvragen, die actueel zijn sinds Socrates – en dit tot in eeuwigheid.
Reacties: boeken@nrc.nl